CHỒNG TÔI VỪA M/Ấ/T, TÔI PHẢI GIẢ ĐI//ÊN ĐỂ KHÔNG BỊ MẤY ĐỨA CON VÔ NHÂN T//ÍNH ĐUỔI RA KHỎI NHÀ, CHIẾM ĐỌ/ẠT TÀI SẢN

Đám tang của ông Hòa ở làng Hạ diễn ra vào một buổi chiều oi nồng, khói hương bảng lảng, gió từ cánh đồng thổi vào lạnh buốt lạ lùng. Nhưng thứ khiến bà Liên, vợ ông – bà lão năm nay đã 78 tuổi, lạnh người hơn cả là những lời thì thào tính toán của đám con cái ngay giữa tuần đầu của chồng. “Chắc bà già giờ khôn hồn mà chia đều đất đai đi là vừa.” Tiếng con dâu cả rỉ rả sau lưng như kim nhọn đâm vào lưng bà. Bà run lên, tay vẫn còn chắp hương trước di ảnh ông, nhưng tim thì như có bàn tay ai bóp nghẹt.

Nhà ba gian, từng là tổ ấm suốt hơn nửa thế kỷ, giờ chỉ còn lại bà lặng lẽ giữa những đứa con lớn xác mà lòng dạ thì cạn như đáy chum. Con trai cả – Hào – điềm nhiên vào nhà chẳng hỏi thăm lấy một câu, con dâu Thắm ngoài mặt bận rộn mà mắt cứ đảo quanh như tìm kiếm thứ gì quý giá, con gái Hằng kêu đau lưng ở đúng một buổi rồi vội vàng rời đi. Thằng út Hậu thì chẳng rời mắt khỏi màn hình điện thoại. Đám tang mà như phiên chợ chia của, chẳng ai quan tâm đến mẹ già, chẳng ai nhắc đến nghĩa tình.

Bà Liên lặng người. Đêm ấy, trong tiếng ếch nhái ngoài đồng, bà không chợp mắt. Bà nhớ những lần ông Hòa khẽ dặn: “Bà đừng lo, giấy tờ đất tôi để hết tên bà rồi, sau này bà toàn quyền lo liệu.” Lúc đó bà cười, bảo ông đừng nói chuyện âm phủ, nào ngờ, cái ngày ấy đến nhanh như cơn lốc, quét sạch sự yên bình khỏi căn nhà.

Chưa tròn ba ngày tang ông, các con đã thì thào, bàn bạc chia chác. Hào giục: “Má có tính sang tên cái vườn dưới không? Mảnh đó giờ lên giá lắm.” Thắm thì mua cho bà vài quả cam nhưng thực chất là tìm cách lục lọi ngăn tủ, kiểm tra giấy tờ. Hằng bóng gió mượn sổ vay tiền. Còn Hậu thì thậm thụt với Thắm, bàn nhau đưa má đi kiểm tra tâm thần, “lúc má lú ký giấy bán nhà là vừa.” Nghe hết, biết hết, bà Liên ngậm ngùi mà ngoài mặt vẫn giả vờ lú lẫn: bữa thì hỏi nhầm ngày giỗ, bữa thì đội nón ngược, bữa lại nói nhảm với di ảnh ông Hòa. Cả nhà tưởng bà thật sự lú, liền bàn nhau dồn bà ký giấy tờ.

Nhưng họ đâu ngờ, bà cụ 78 tuổi ấy đã bắt đầu phản đòn bằng chính sự nhẫn nhịn và trí nhớ sắt đá của mình.

Những ngày sau, căn nhà ba gian chứng kiến vở kịch mẹ già giả lú đỉnh cao. Bà Liên vừa nói nhảm, vừa thả cho con dâu cả quay video, con gái lén ghi âm làm chứng cứ. Họ cứ nghĩ đã “gài” được mẹ già, chỉ chờ ngày dắt bà đi viện dưỡng lão, thừa cơ lấy chữ ký bán nhà chia tiền. Nhưng mỗi đêm, bà lại lặng lẽ ghi chép từng lời nói, hành động của từng đứa con vào cuốn sổ nhỏ giấu kỹ trong tủ gỗ: ngày Hào hỏi giấy tờ, ngày Thắm lục ngăn tủ, ngày Hằng bóng gió hỏi vay sổ đỏ…

Bà biết mình không thể một mình chống lại cả bầy sói, nên quyết định âm thầm liên lạc với chú Kha – luật sư, bạn cũ của ông Hòa – nhờ gửi gắm giấy tờ, di chúc gốc và lập hồ sơ đầy đủ phòng thân.

Một ngày, sau khi giả vờ “vấp ngã” giữa mâm cơm, bà lặng lẽ làm rơi tô canh, nước mắt lã chã, miệng lẩm bẩm “Ông Hòa ơi, hôm nay mình ăn cơm chay nha, canh hơi mặn rồi.” Bọn trẻ nhìn nhau chán ngán: “Bà lú thật rồi, chuẩn bị mà đưa đi viện dưỡng lão là vừa.” Nhưng chính hôm ấy, Thắm lén lấy giấy tờ photo bỏ vào túi xách, không hề biết bà già vẫn dõi theo từng động tác.

Diễn kịch ngày một “lú”, bà Liên cố tình để cơm cháy đen nồi, hỏi nhầm ngày, làm rối loạn mọi sinh hoạt, khiến cả nhà phát điên, nóng lòng đưa bà đi kiểm tra thần kinh. Tại phòng khám, trước mặt bác sĩ, bà vừa cười vừa lẩm bẩm, nhưng ánh mắt lại sáng rực. Kết quả: hoàn toàn tỉnh táo, không mất trí, không rối loạn. Bà cầm tờ giấy kết luận về nhà, gương mặt dửng dưng nhưng nụ cười mỉa mai ngầm nở trên môi.

Ngày định mệnh đến. Cả nhà họp lại, nghĩ rằng mẹ già sẽ “kể ký” mọi thứ, nhưng bà Liên bình thản đặt lên bàn giấy chứng nhận sức khỏe, kết quả khám bệnh – tất cả đều xác nhận bà hoàn toàn tỉnh táo. “Ai còn muốn làm giám hộ tài sản nữa không?” – bà hỏi lạnh lùng. Cả nhà chết lặng.

Rồi, bà mở máy ghi âm. Tiếng Thắm, tiếng Hào, tiếng Hằng rành rọt: “Để bả ký giấy rồi cho đi viện dưỡng lão là xong. Nhà này bán tầm ba tỷ, chia mỗi đứa một phần.” Gương mặt từng đứa tái mét như tàu lá chuối, không ai dám ngẩng lên.

Bà lại rút ra những lá thư viết tay, ghi chi tiết từng hành động, từng lời nói của từng đứa, từng ngày. Không một lời trách móc, chỉ là như gương chiếu hậu cho các con soi lại mình. “Mẹ có món quà nhỏ cho từng đứa – không phải của cải, mà là bài học làm người. Ai giữ được lòng tử tế, người đó mới xứng đáng được mẹ thương.”

Hằng bật khóc, Hậu cúi gằm, Thắm bỏ ra ngoài, Hào chết lặng.

Nhưng màn kịch chưa dừng lại ở đó. Sáng sớm hôm sau, bà xách vali nhỏ rời khỏi căn nhà đã thành chiến trường. Không một lời tiễn biệt, bà gửi lại chìa khóa nhà cho ông Thức – trưởng họ: “Tôi để lại nhà này làm nhà chung, ai còn tình nghĩa thì về gìn giữ, tôi không tranh, không giành.” Bà thuê một phòng trọ nhỏ sau chùa, sống an nhàn, tự tại, không còn chịu cảnh mẹ già bị biến thành vật cản giữa những trận chiến chia chác.

Dân làng ngỡ ngàng, rồi xì xào bàn tán. Họ không hiểu tại sao bà Liên lại “bỏ nhà” đi, không biết được sự cay đắng mà bà đã nếm trải. Nhưng chỉ có Thúy – đứa cháu gái duy nhất còn biết chạy về thăm bà, hỏi han, kể chuyện, dỗ dành. Thúy là người duy nhất bà để lại sổ tiết kiệm, một phần đất nhỏ sau chùa, và cả lá thư dặn dò về lòng nhân hậu.

Nhà cũ trở thành nhà văn hóa của họ tộc, mảnh đất lớn nhất bà để lại cho hội phụ nữ xã làm quỹ hỗ trợ người nghèo. Còn các con – sau cuộc “đại hội vạch mặt” ê chề ấy – không ai dám nhắc lại chuyện chia nhà, tranh tiền nữa. Họ mất mẹ, mất nhà, mất cả danh dự trước mắt làng trên xóm dưới.

Bà Liên sống bình yên, tự tại những ngày cuối đời, không cần ai xin lỗi cũng không cần ai quay về năn nỉ. Thứ bà giữ lại, hơn tất cả, là lòng tự trọng và một di sản lặng thầm cho thế hệ sau – bài học về tình người, về sự tỉnh táo, về bản lĩnh đứng lên bảo vệ mình trước những người từng gọi mình là “má”.

Đến khi bà Liên qua đời, đám tang chỉ có vài người hàng xóm, sư cô, và đứa cháu gái. Nhưng bức ảnh bà treo ở nhà văn hóa vẫn là tâm ảnh cũ – ánh mắt cười nhẹ, tay cầm cuốn sổ chép tay, như nhắn gửi: “Đừng mong ai xin lỗi, chỉ mong ai đó biết thay đổi.” Và đó là thứ các con bà mãi mãi không thể mua lại, cũng chẳng thể xin lại – cái giá của một lần bất hiếu, cái kết ê chề cho những kẻ tưởng mẹ già là món đồ dễ dàng dồn ép.